Bu makalemde sizleri, günümüzde çok fazla istismar edilen, RÝBA/FAÝZ konusu üzerinde düþünmeye davet etmek istiyorum. Bu konu adeta mezheplerin ve cemaatlerin kendileri tarafýndan þekillendirilmiþ, adeta Allah ýn Kur’an da emrettiði konunun dýþýna çýkartýlmýþtýr. Lütfen faiz konusunu bizlere öðretilen rivayet ve saný bilgiler ýþýðýnda deðil, Allah ýn ayetleri ýþýðýnda düþünerek anlamaya çalýþýnýz. Bu konu ile ilgili ayeti önce yazalým, daha sonra hiç kimsenin etkisinde kalmadan, ayetler üzerinde düþünerek konuyu birlikte anlamaya çalýþalým.

Ali Ýmran 130: Ey o bütün iyman edenler! ÖYLE KAT KAT KATLAYARAK RÝBA YEMEYÝN, Allah dan korkun ki felah bulasýnýz. (Elmalý orijinal meali)

AYET ÜZERÝNDE DÝKKATLE DÜÞÜNDÜÐÜNÜZDE, RÝBAYI YANÝ FAÝZÝ KAT KAT FAZLA ALMAYIN DÝYE UYARIYOR ALLAH. Dikkatinizi çekerim almayýn demiyor, kat kat almayýn diyor, burasý önemli. Peki, Allah bu ayette bu uyarý ile bizlere ne anlatýyor? Ýsterseniz önce Arapça RÝBA kelimesinin tam karþýlýðýnýn, günümüzde söylendiði gibi Arapçada her durumda Faiz kelimesi ile ayný olup olmadýðýna bakalým. Araplar Riba/faiz kelimesini kullandýklarý gibi, genelde bizim dilimizde de sýklýkla geçen ÝSTÝSMAR kelimesini genellikle kullanýyorlarmýþ. Gerçektende çok dikkat çekici ve de çok doðru bir anlam. KUR’AN DA BAHSEDÝLEN RÝBA DA, KAT KAT ARTIRILARAK, YANÝ BORÇLUYU ÝSTÝSMAR EDEREK PARANIN GERÝ ALINMASIDIR. Çünkü RÝBA ve FAÝZ kelimesi kullanýldýðý yere göre, günümüzde çok farklý anlamlara gelebiliyor. Ýstismar kelimesinin anlamý da SÖMÜRMEK, SEMÝRMEK anlamlarýna geliyor ki, buda Kur’an da geçen RÝBA kelimesinin tam karþýlýðý. Riba ya da faiz kelimesi, aslýnda basit anlamda FAZLALIK anlamýna geliyor. EÐER VERDÝÐÝNÝZ BORCU GERÝ ALIRKEN, ANA PARAYA ÝLAVE EDÝLEN BU FAZLALIK HAKSIZCA, ADALETSÝZCE KATLANMIÞ YÜKSEK BÝR FAZLALIKSA, ÝÞTE BUNA RÝBA DÝYEBÝLÝRÝZ VE ALLAH BUNU YASAKLIYOR VE HARAM DIR DÝYOR. YOK, EÐER GÜNÜMÜZ ÞARTLARINDA, ANAPARANIN DEÐERÝNÝ KORUMAK ÝÇÝN, ENFLASYON ORANINDA ADALETLÝ BÝR FAZLALIKSA, BUNU ALLAH’IN YASAKLAMADIÐINI AYETTEN ANLIYORUZ. Günümüzde devletler bile, bizim ülkemizde dahil her yýl bazý vergileri artýrýrlar, peki neden? Çünkü alýnan vergi enflasyon oranýnda düþük kalýyor da ondan. Hatta internetten araþtýrýnýz, geçmiþ yýllarda Diyanetin bile farklý yerlerden, faiz geliri elde ettiði ortaya çýkýnca, fark ettik hazineye iade ettik gibi bir açýklama yapýlmýþtý. Lütfen bu aldatmacalara kanmayalým. Allah ayetinde ne emrediyor, onu anlamaya çalýþalým.

Allah neden ayette RÝBA kelimesini kullanmýþ olabilir özellikle, bunu önce mutlaka anlamalýyýz. Çünkü Allah bu ayette, verdiðiniz borcu geri alýrken istismar etmeyin, karþýnýzdaki kiþiden kat kat geri almayýn da diye bilirdi. Demek ki RÝBA kelimesi ile de Allah, bizlere daha farklý bir þeyler anlatýyor olmalý. Bu kelimeyi dikkatle araþtýrdýðýmýzda RÝBA NIN, YARADILIÞIMIZDAKÝ RABBÝ GÖREMEMEK, FARK EDEMEMEK VE BÖYLECE GÖZLERÝ KÖR OLMUÞCASINA, ÞAHSÝ MENFAAT ÇIKARLARIMIZIN PEÞÝNE DÜÞMEK, OLARAK RÝBAYI ANLAMAMIZ, yanlýþ olmaz diye düþünüyorum. Allah insanlarýn kardeþ olduðunu ve birbirilerine yardýmcý olmalarýný emreder. Yani bencillik yapmadan, Rabbimizi unutmadan diyalog içinde olmalýyýz. Ýmtihanýmýzýn gereði budur. Bakara 276. ayetinde de Allah, Ribadan gelen fazlalýðý yok eder, yani hayrýný göremezler dedikten sonra, sadakalarý bereketlendirir diyerek, insanlarýn birbirilerine iyi niyetle yardým sever olunmasýný emreder.

Günümüzde bizlerin anlayacaðý þekliyle Riba kelimesini anlamak istiyorsak, bu kelimenin tam karþýlýðýnýn TEFECÝLÝK olduðunu söyleyebiliriz. YANÝ RÝBA ADALETSÝZ, HAKSIZ ARTIÞ ANLAMINA GELÝR. BÝR BAÞKA DEYÝÞLE RÝBA, ÞART KOÞULMUÞ DAYATILMIÞ, ALTINDAN KALKILAMAYACAK KARÞILIKSIZ FAZLALIK, DÝYE DE TARÝF ETMEMÝZ DOÐRU OLUR. Çünkü tefeciler, zor durumda kalan bir insana verdiði borcu, karþýsýndaki insanýn kendisi gibi Allah ýn bir kulu olduðunu unutarak, bencillik yaparak onu can elinden vurup mahvetmek, varýný yoðunu elinden alarak, adeta gözleri kararmýþ þeytan misali bir davranýþta bulunmak, olduðunu söyleyebiliriz. Merhum Elmalý, Bakara suresi 278. ayeti bakýn nasýl tercüme ediyor.

“EY O BÜTÜN ÝYMAN EDENLER! ALLAH DAN KORKUN VE RÝBA HÝSABINDAN KALAN BAKAYAYI BIRAKIN. EÐER GERÇEKTEN MÜMÝNLERSENÝZ.” Bakara 278

Bu ayeti tercüme edenlerin bir kýsmý bu ayetin son kýsmýný, Faiz alacaklarýnýzý terk edin diye yazmýþlar. Hâlbuki Allah Ali Ýmran 130. ayetinde verdiðiniz borcu ölçüsünce alýn, yani kat kat fazlasýyla deðil, borç verdiðiniz günün deðerinde geri alýn hükmünü vermiþtir. Bakara 278. ayetinde de ayný uyarý yapýlýyor ve borç verdiðiniz, zor durumdaki kiþilerden paranýzý geri alýrken, kat kat artýrarak Ribayý almayýn, verdiðiniz paranýn dýþýnda ilave edip alacaðýnýzý, doðru hesaplayýp ilave edin, fazla sakýn almayýn diye uyarýyor ve gerçek Mümin böyle yapar diyor. TABÝ HÝÇ FAZLALIK ALMAK ÝSTEMÝYORSANIZ ALMAZSINIZ BU SÝZE KALMIÞ. AMA ALLAH BORÇ ALIP VERME KONUSUNA AÇIKLIK GETÝRÝYOR VE YAPILMASI GEREKÝ SÖYLÜYOR. Bu konuyu daha iyi anlayabilmek için, ayetin devamýna bakalým þimdide.

Bakara 279: Eðer böyle yapmazsanýz, Allah ve Resulüyle savaþa girdiðinizi bilin. Eðer tövbe edecek olursanýz, ANAPARALARINIZ SÝZÝNDÝR. BÖYLECE SÝZ NE BAÞKALARINA HAKSIZLIK ETMÝÞ OLURSUNUZ, NE DE BAÞKALARI SÝZE HAKSIZLIK ETMÝÞ OLUR. (Diyanet meali)

Demek ki o günkü toplumlar bir birilerine borç verirken, eski adetlerini uyguluyorlar ve yaradýlýþ gerçeklerinden uzak, bir birlerine yardýmcý olmak yerine, maddiyatý düþünerek çok fazlasýyla geri alýyorlarmýþ. UNUTMAMAMIZ GEREKEN BÝR KONUYU, HATIRLATMAK ÝSTERÝM. O GÜNKÜ TOPLUMLARDA, GÜNÜMÜZDEKÝ GÝBÝ BÝR ENFLASYON, PARANIN DEÐER KAYBETMESÝ GÝBÝ BÝR SORUN YOK. Ama Kur’an her çaða hitap ettiði için, ayetlerde ileride baþýmýza gelecek her soruna, düþünenler için cevap var þükürler olsun. Allah da bu ayetinde kullarýný uyarýyor ve ANAPARALARINIZ SÝZÝNDÝR DÝYOR. Peki, anaparalarýnýz sizindir dedikten sonra, nasýl bir açýklama yapýyor burasý çok önemli. “BÖYLECE SÝZ NE BAÞKALARINA HAKSIZLIK ETMÝÞ OLURSUNUZ, NE DE BAÞKALARI SÝZE HAKSIZLIK ETMÝÞ OLUR.“ Demek ki asýl amaç borç vereninde, alanýnda haksýzlýða zarara uðramamasý. Onun için Allah paranýzý geri alýrken, kat kat fazlasýyla geri almayýn, paranýzýn deðer kaybý oranýnda alýn diyor. Amaç borç vereninde, alanýnda zarara uðramamasý. Düþünen ve akleden, Allah ýn ayetlerini doðru anlayabiliyor. Birilerinin dayatmalarýna, batýl sözlerine körü körüne inananlar ise gerçeklerle buluþamýyor.

Gelin bu ayetler üzerinde, günümüz þartlarý ýþýðýnda birlikte düþünelim. Siz günümüzde bir arkadaþýnýza yüz bin lira borç verdiniz. Bir yýl sonra o parayý yine Allah yüz bin lira olarak mý geri alýn diyor, siz böylemi anladýnýz Allah ýn uyarý ve ikazlarýndan? Elbette hayýr. ALLAH BORÇ VERDÝÐÝNÝZ TARÝHTE, VERDÝÐÝNÝZ ANAPARANIN DEÐERÝ NÝSPETÝNDE GERÝ ALIN, SAKIN FAZLASIYLA ALMAYIN DÝYOR. HÝÇ KÝMSE YANÝ ALANDA VERENDE ZARARA UÐRAMASIN UYARISI YAPILIYOR. Elbette fazlasýný, paranýn deðer kaybýný, almak istemeyen almaz, bu konu farklý. Bizlere düþen ayetin ne anlattýðýný doðru anlamak olmalýdýr. Yani bir yýl içinde verdiðin paranýn deðeri, enflasyon oranýnda ne kadar düþmüþse, O kadar fazlasýyla alýn, sakýn fazla almayýn diye ikaz ediyor. Buna siz ister faiz deyin, ister enflasyon payý deyin. Yani borç verdiði gün, anaparan hangi deðerdeyse, alacaðýn zamanda, anaparan O deðerde geri alýnmalýdýr. Bunu siz günümüzde, altýnla ya da dövizle de karþýlaþtýrabilirsiniz. Ya da borç verirken, altýn ya da döviz verip, alýrken ayný þekilde de alabilirsiniz. Altýn olarak borç alan bir kiþi ne yapýyor, iþini görmek için bozduruyor iþini görüyor. Aradan diyelim bir yýl geçti size altýnýnýzý geri verecek, bu arkadaþýmýz altýný alýyor tabi alýrken daha yüksek fiyata alýyor. Ýþte aradaki bu fark ister altýn alýrken olsun, ister fazladan verilen para olsun enflasyon sýnýrlarý içindeyse, Allah bunu yasaklamýyor. Devletler bile alacaklarýný zamanýnda ödemeyenlerden gecikme faizi alýr. Bunun nedeni, vergisini zamanýnda ödeyen ile ödemeyen arasýnda doðacak adaletsizliði önlemek içindir. LÜTEN GÜNÜMÜZDE BU KONUYU, KENDÝ ÇIKARLARI DOÐRULTUSUNDA KULLANMAYA VE TOPLUMU YANLIÞ BÝLGÝLERLE ALDATMAYA ÇALIÞANLARIN TUZAÐINA DÜÞMEYELÝM.

Bankalardaki FAÝZ de, aslýnda verdiðim örnekten farklý deðildir. Bankalar, ortaya çýkan enflasyon oranýnda bir deðer biçip oran belirler, parasýný bankaya yatýranlara verir. Paraya ihtiyacý olanlarda, bankadan borç alýr ve yine üzerine günün þartlarýna göre bir fark koyarak bankaya geri öder. BUNUN KUR’AN DA GEÇEN KAT KAT ARTIRILMIÞ RÝBA ÝLE HÝÇBÝR ÝLGÝSÝ YOKTUR. Eðer bu oran, adaletsizce kat kat fazla ödenmeyecek þekilde belirlenmiþ ise elbette Kur’an ýn bahsettiði RÝBA dýr diyebiliriz. Ama bunu bankalarýn yapmasýna zaten, devleti yönetenler izin vermez. Dikkat ederseniz her ülkede, bankalarýn uyguladýðý faiz oranlarý farklýdýr. Çünkü bu oranlar ülkelerin enflasyonlarý, yani ülkeleri yönetenlerle ilgilidir. Ülkenin parasýnýn deðeri düþtüðünde enflasyon artar ve bankalarýn faiz oranlarý yükselir. Tersi durumunda düþer.

Ülkemizdeki bankalarýn faiz oranlarý, örneðin yüzde 15 iken, Avrupa da ki ya da ekonomisi geliþmiþ ülkelerin bankalarýn faiz oranlarý, yüzde 2 ya da 3 ü geçmez. Hatta insanlar bankalardan aldýklarý borç para ile evler, arabalar rahatlýkla alabiliyorlar. Bu Ülkelerde yaþayanlarda bundan hiç þikâyetçi deðiller, çünkü ekonomisi düzenli ülkelerde çalýþanlarýn aldýklarý ücret, bankalardan aldýklarý borcu, kýrediyi rahatlýkla karþýlayabiliyor. Bunun farklý oluþu, tekrar ediyorum, ülkelerin para deðerleri ve enflasyonla ilgilidir.

Toplum bu konuda ne yazýk ki aldatýlýyor. Hiç açýklama yapmadan, Allah ýn Ku’an da emrettiði NAS yani Riba-faiz konusundaki hükmü izah edilmeden, Faiz haram dýr deniyor. Faiz haramdýr denerek, bankalar yada katýlým bankalarý enflasyon oranýnýn altýnda ana paraya bir getiri yani faiz saðladýklarýnda, bankaya para yatýran bir kiþinin ana parasý enflasyonda eriyecek, deðeri düþecektir. Böylece bankaya para yatýran, zarara uðratýlmýþ olacaktýr. Þöyle örnek vermek isterim. Günümüzde enflasyon yüzde 20 olduðunu farz edelim. EÐER PARASINI BÝRÝKTÝREN BÝR VATANDAÞ, BANKALARDA YA DA KATILIM BANKASI DEDÝKLERÝ YERLERDE, PARASINI YÜZDE 20 NÝN ALTINDA DEÐERLENDÝRMEK ZORUNDA KALIYORSA, BÖYLE KÝÞÝLERÝN ANAPARALARI HER GÜN ERÝYOR, ALIM GÜCÜ DÜÞÜYOR DEMEKTÝR KÝ, BUDA HAKSIZLIK VE ADALETSÝZLÝKTÝR.

Allah bakara 279. Ayetinde, bizleri ve bizleri yönetenleri bu konuda uyarýyor ve anaparamýzýn deðerini koruyacak bir düzenin korunmasýyla, hem parasý olanlara, hem de o parayý baþkalarýna borç verenlere, adaletli olunmasý uyarýsýný yapýyor. Lütfen Allah ýn ayetlerinin anlamýný eðip bükerek, kendi düþüncelerimize alet etmeyelim ve bunlarý kendi çýkarlarýmýza kullanmayalým. Ýnanýn bunun acýsýný toplum olarak, hep birlikte çekeriz.

Saygýlarýmla
Haluk GÜMÜÞTABAK

https://kuranadavet1.wordpress.com/

https://twitter.com/KURANA_DAVET

http://www.hakyolkuran.com/

https://www.facebook.com/Kuranadavet1/

https://hakyolkuran1.blogspot.com/